Uzun Süreli Alışkanlıklar Edinebilmek
Çoğumuz, uzun süreli bir alışkanlık edinmenin zor olduğunu düşünüyoruz, özellikle de daha önce denemediğimiz bir şeyle karşılaştığımızda. Bunun nedeni ne olabilir? Neden yeni alışkanlıklar edinmekte ya da var olan rutinlerimizi değiştirmekte bu kadar zorlanıyoruz?
“Alışkanlık” Nedir?
“Alışkanlık” dediğimiz şey hep yaptığımız, vazgeçmesi zor, yerleşik ya da düzenli olarak tekrarladığımız bir eğilim ya da pratik olabilir. Sabahları bir fincan kahve, öğle yemeğini bitirir bitirmez bir sigara, ya da gece yarısı atıştırmaları… Olumlu veya olumsuz alışkanlıklarımız, hayatlarımızın birer parçası. Ancak alışkanlıklarımız birbirlerinden farklı olsalar da hepsinin ortak bir noktası var; o da kademeli olmaları: Başlama işareti, Rutin ve Ödül.
Başlama işareti. Tiyatroda belli bir oyun düzeni vardır. A kişisi B repliğini söyleyince, C sahneye girer. Çünkü bu, C kişisinin başlama anıdır. O anda spotlardan biri yanar ve arkada müzik çalmaya başlar… Başlama işaretleri, en basit tanımıyla bize, harekete geçme sinyalini verirler. Örneğin, sabah uyanır uyanmaz kahve içmek gibi bir alışkanlığımız varsa, başlama işaretimiz kahve makinesini çalıştırmak; ya da öğle yemeğinden sonra sigara içiyorsak, başlama işaretimiz çakmağı elimize almak, veya çakmağın kendisi olabilir. Alışkanlığımız ne olursa olsun, hep aynı şekilde, yani başlama işaretimizle başlarız.
Rutin. Rutin, başlama işaretini aldıktan sonra, otomatik olarak yaptığımız şeylerdir. Burada kendimizi tıpkı tiyatro oyuncuları gibi hissediyorum. Işıklar yandığında sahnenin neresine gideceğimizi, hangi el hareketlerini yapıp neler diyeceğimizi biliriz; ve yaptıklarımızdan hiç şaşmayız.
Ödül. Ödül dediğimiz şey rutin sonunda aldığımız hazdır. Mesela kahvenin tadı ve kokusu, sigaradan alınan o ilk nefes, meditasyondan sonra içimize dolan huzur…
Nasıl Yeni Bir Alışkanlık Edinebilir ya da Var Olanı Değiştirebilirim?
Yeni bir alışkanlık edinmek veya eskisini değiştirmek, bilinçli bir çaba ister. Çünkü rutini oluştururken, zihnimizde onunla başlama işareti arasında bir bağlantı kurarız. Aynı davranışları tekrarlamaya devam ettikçe başlama işaretimizi takip eden bu bağlantıyı güçlendiririz. Biz aynı davranışı tekrarladıkça, başlama işaretiyle olan bağlantımız güçlenir. Bu yüzden de alışkanlığı bozmak gittikçe zorlaşır.
Rutinini değiştir. Yeni bir alışkanlık edinmeye, rutinini bilinçli bir şekilde değiştirerek başlayabilirsin. Mesela sabahları meditasyon yapmaya başlamak istiyorsan, var olan düzeninde bazı değişikliklere gitmen gerekiyor olabilir. Örneğin meditasyonunu hep belli bir saatte yapabilirsin; hatta bunun için kendine bir alarm kurabilir, ve onu başlama işaretin yapabilirsin. Alarm çalar çalmaz, ister yönlendirmeli, ister yönlendirmesiz meditasyonuna başlayabilirsin. Başta zorlanman gayet doğal. Ancak başlama işaretinle, yeni rutinini düzenli olarak tekrarladıkça, beyninde bu iki eylem arasında bir bağlantı kurulacak; ve bu bağ, zaman içinde güçlenecek. Belki de yeni bir alışkanlığın olacak.
Sabırlı ol. Bir alışkanlığı kırmanın ya da yenisini edinmenin 21 gün sürdüğü söyleniyor. Ancak bu her zaman doğru değil. Sabahları kalkınca bir bardak su içmek gibi ufak alışkanlıklar için, 21 gün yeterli olabilir. Ancak süreç, çoğu zaman bundan daha uzun işler.
Londra Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, yeni bir alışkanlık edinmek aslında 66 gün sürüyor. Neden mi? Çünkü bazı alışkanlıkları edinmek, ötekilerden daha zor. Bir de tabii, bazı insanlar yeni bir alışkanlık edinmeye genetik olarak daha dirençli olabiliyor.
Bu yüzden kendine yeterince zaman ayırman çok önemli. Yeni bir alışkanlık edinmekte, yeni bir rutin oluşturmakta zorlanman, başarısız olduğun anlamına gelmiyor. Eğer öyle olsaydı, yürümeyi asla öğrenemezdik. Zira her yürümeye çalıştığımızda düşmek bizi hayal kırıklığına uğratırdı ve denemeye devam etmek yerine ömrümüzü emekleyerek, belki de bir daha asla ayağa kalkmadan geçirirdik…